Het sociaal minimum is het bedrag dat mensen minimaal geacht worden nodig te hebben om rond te komen. Onder meer de bijstand is er op gebaseerd. Dat geldt ook voor de beslagvrije voet; het bedrag waar mensen die schulden aflossen altijd recht op hebben.

Armoede in Nederland

De Commissie Sociaal Minimum zegt dat niet goed is vast te stellen hoeveel mensen met een inkomen rond het sociaal minimum te maken krijgen met oplopende tekorten bij ongewijzigd beleid. Dat komt doordat het tekort onder meer afhangt van de samenstelling van het huishouden en de gemeente waar iemand woont.

Alleenstaanden en stellen zonder kinderen met een inkomen rond het sociaal minimum komen volgens de commissie 100 tot 200 euro per maand tekort. Een paar met een of meerdere kinderen kan te maken krijgen met een tekort van 200 tot 500 euro per maand.

Volgens het Sociaal-Cultureel Planbureau leven dit jaar in Nederland 815.000 mensen in armoede, onder wie 200.000 kinderen. Dat betekent dat zij minder te besteden hebben dan het zogeheten 'niet-goed-maar-toereikendcriterium'.

Hulpverleners en deskundigen wijzen er al jaren op dat het sociaal minimum voor veel huishoudens niet toereikend is. Dat beeld wordt bevestigd in het advies aan minister Schouten.

De onderzoekscommissie somt in haar rapport de gevolgen op van te krappe budgetten voor verschillende huishoudens: onder meer geldstress, schulden, sociale isolatie, verminderde gezondheid en mentale problemen. Het leidt voor de samenleving tot onder meer hogere zorgkosten en gebrek aan vertrouwen in de overheid en publieke instellingen.

Het hebben van geldproblemen verkleint volgens de commissie de veerkracht van burgers om de eigen positie te verbeteren. Geldstress vermindert het vermogen om verstandig met geld om te gaan.

Bestaanszekerheid

De onderzoekers benadrukken dat het bieden van bestaanszekerheid een grondwettelijke taak is van de overheid. Maar de bestaanszekerheid van een omvangrijke groep is in het geding, volgens de commissie.

Als oorzaken worden genoemd de flexibilisering van de arbeidsmarkt, de hardnekkigheid van kansenongelijkheid in het onderwijs, het tekort aan betaalbare woningen en gezondheidsverschillen tussen lagere en hogere inkomensgroepen.

Volgens de commissie is ook een andere benadering van het sociaal minimum nodig. Nu wordt het vastgesteld als een percentage van het minimumloon.

Zo bedraagt een bijstandsuitkering nu grofweg 70 procent van het minimumloon. Het idee daarachter is dat mensen die van het sociaal minimum moeten leven, worden geprikkeld om aan het werk te gaan, omdat het minimumloon beduidend hoger is dan de bijstandsuitkering.

Achterhaald

Die zienswijze is achterhaald, vindt de commissie. "Vanuit het perspectief van financiële bestaanszekerheid is een vaste verhouding 100:70 niet vanzelfsprekend", staat in het rapport. Het "biedt immers geen garantie dat het inkomen voldoende is om rond te kunnen komen."

Het benodigde bedrag per huishouden zou vastgesteld moeten worden op basis van noodzakelijke uitgaven, plus een bedrag om tegenvallers op te vangen, aldus de commissie.

6 miljard

Om het sociaal minimum te verhogen, is volgens de commissie dus 6 miljard euro extra per jaar nodig. Voor het besteden daarvan geeft de commissie verschillende mogelijkheden. Bijvoorbeeld het verhogen van het wettelijk minimumloon, de bijstand en kinderregelingen en het verhogen van de huurtoeslag en kindgebonden budget.